Kako spasiti turističke lokacije – primer železničke stanice u Aranđelovcu
A. Todorović
Zahvaljujući entuzijazmu savesnih pojedinaca polovinom prošle godine lokalna vlast odustala o prenamene lokacije železničke stanice u Aranđelovcu.
Malo je nedostajalo da prostor nekadašnje železničke stanice u Aranđelovcu, koja je tu funkciju imala od 1904-1982. godine (kada je pobrđima Šumadije, od Mladenovca do Lajkovca, brektao čuveni „ćira“) danas bude gradilište stambeno-poslovne zgrade „Bekamenta“ i javnog parkinga za 75 automobila, dok bi nekadašnja stanička zgrada postala kafe-restoran, najverovatnije.
Današnji izgled zgrade železničke stanice u Aranđelovcu i bliskog okruženja
Iako žiteljima grada pod Bukuljom nije baš svojstveno staranje o kulturno-istorijskom nasleđu (jer da je drugačije ne bi „Staro zdanje“ bilo prepušteno „zubu vremena“ i piromanima, niti bi ovako zapušteno izgledale zgrade suda, sedišta jaseničkog sreza i „Novog zdanja“, iz 19. veka, a da ne pominjemo uništavanje skoro cele nekropole Starih Rimljana na nekadašnjem vrhu Venčaca 2017. godine) mogli bi bar nadležni da pogledaju kako to rade savesni i marljivi ljudi u drugim sredinama.
Naučno-stručni časopis železnica Srbije „Železnice“, broj 2, od decembra 2022. godine, tekst „Informativni prilog „Zelena revitalizacija železničkog saobraćaja“, str. 122-124.
Predstavnici lokalne vlasti i ustanova kulture, mogli su u društvu sa činovnicima Zavoda za zaštitu spomenika kulture u Kragujevcu, zajedno bar da posete Železnički muzej u Beogradu, koji je otvoren 30. aprila 1953. godine.
Motivi iz Železničkog muzeja u Beogradu
Osim što bi mogli da vide mustru za osnivanje Železničkog muzeja u Aranđelovcu, kao originalne turističke atrakcije u okviru Jedinstvene turističke destinacije Aranđelovac – Topola (koja bi izgradnjom pruge do Topole postala pandan „Šarganskoj osmici“ Emira Kusturice na Mokroj Gori) saznala bi „delegacija“ iz Aranđelovca (prilikom posete Železničkom muzeju u Beogradu) i šta je u knjizi utisaka napisao Kirilo Savić, jedan od najistaknutijih stručnjaka za građenje železnica (po kome je nazvan beogradski Institut „Kirilo Savić“, čiji stručnjaci su 90-ih godina prošlog veka uradili i projektnu dokumentaciju za rekonstrukciju parka Bukovičke banje) 30. aprila 1953. godine: „S divljenjem i velikom pažnjom videh danas ovaj železnički muzej, istorijski spomenik usrdnog i svesnog rada naših železničara i podstrek novim naraštajima za predani rad na kulturnom napretku naše zemlje.“
Posle desetogodišnjeg insistiranja Udruženja građana „Baština i budućnost Aranđelovac 1859“ u Planu generalne regulacije za naseljeno mesto Aranđelovac, koji je usvojen 2014. godine, upisano je i sledeće: „Na prostoru od železničke stanice, koja se planira za rekonstrukciju uz saradnju sa Zavodom za zaštitu spomenika kulture, do raskrsnice prema autobuskoj stanici, planira se uređenje trga kao staničnog trga za šumadijsku krivulju.“https://www.stvarnost.rs/media/arisoft/pdfjs/web/viewer.html?file=https%3A%2F%2Fwww.stvarnost.rs%2Fimages%2Ftekstovi%2Fturizam%2Far-51224%2F14.2bastina-51224.pdf
Izvod iz Godišnjaka broj 2 Udruženja građana „Baština i budućnost Aranđelovac 1859“, str. 11-13.
Evo i šta je napisano u „Planu generalne regulacije za naseljeno mesto Aranđelovac“, koji su usvojili odbornici Skupštine opštine Aranđelovac 31. decembra 2014. godine:https://www.stvarnost.rs/media/arisoft/pdfjs/web/viewer.html?file=https%3A%2F%2Fwww.stvarnost.rs%2Fimages%2Ftekstovi%2Fturizam%2Far-51224%2F15pgr-51224.pdf
Izvod iz „Plana generalne regulacije za naseljeno mesto Aranđelovac“
U Železničkom muzeju u Aranđelovcu, u zgradi nekadašnje železničke stanice, na bibliofilskoj polici svim posetiocima Bukovičke banje i Aranđelovca bila bi dostupna i knjiga Aranđelovčanina Dušana Anića (čiji je otac bio dugogodišnji železničar) „Varoš pored pruge“, koja je objavljena 2019. godine.
Naslovna strana knjige Dušana Anića „Varoš pored pruge“, Artforum, Aranđelovac, 2019.
Umesto da lokalne vlasti i posvećenici za razvoj turizma i očuvanje sećanja na ovdašnjeg „ćiru“ zajedno čine sve da profunkcioniše Železnički muzej u zgradi nekadašnje železničke stanice, kao i da proradi „Šumadijska krivulja“, predstavnici lokalne vlasti su pripremali teren za izgradnju stambeno-poslovne zgrade „Bekamenta“ na lokaciji kod nekadašnje železničke stanice. Zarad toga je pripremljena i urbanistička prenamena prostora u okviru planskog akta s nazivom „Šesta izmena i dopuna plana generalne regulacije za naseljeno mesto Aranđelovac“ jula prošle godine.https://www.stvarnost.rs/media/arisoft/pdfjs/web/viewer.html?file=https%3A%2F%2Fwww.stvarnost.rs%2Fimages%2Ftekstovi%2Fturizam%2Far-51224%2F16izmene-51224.pdf
Izvod iz šestih „Izmena i dopuna plana generalne regulacije za naseljeno mesto Aranđelovac“, od jula 2023. godine
Kao što napisasmo u uvodu ovog priloga, zahvaljujući entuzijazmu savesnih pojedinaca polovinom prošle godine lokalna vlast je odustala o prenamene lokacije železničke stanice u Aranđelovcu. U lepšoj strani istorije grada pod Bukuljom ostaće upisano angažovanje Udruženja građana „Baština i budućnost Aranđelovac 1859“, arhitekte Miloša Veličkovića i Udruženja „Pavle Bakić“ u Aranđelovcu. Tako je spasena, bar za sada, turistička namena lokacije nekadašnje železničke stanice, što je još uvek jedinstven primer u našem gradu (promena turističke u stambeno-poslovnu namenu već se desila na lokaciji „Šamot“, prostoru Fudbalskog kluba „Šumadija“, kao i u Raniloviću za „Šumadijski kutak“). Očigledno, građanski aktivizam može da ima rezultate, pa je potrebno u budužem periodu otvoriti četvore oči u vezi lokacije ruiniranog RH Zavoda na Zvezdari, odnosno iznad parka Bukovičke banje prema gradskoj bolnici, kao i na celokupnom kompleksu od parka i INO-a do objekata Vojne pošte.
Zašto smo takvi kakvi jesmo i zašto nam se sve to dešava? Možda odgovor, najpribližniji istini, daje Momčilo Đorgović u knjizi „Opanak ili železnica“.https://www.stvarnost.rs/media/arisoft/pdfjs/web/viewer.html?file=https%3A%2F%2Fwww.stvarnost.rs%2Fimages%2Ftekstovi%2Fturizam%2Far-51224%2F17opanak-51224.pdf
Izvod iz knjige Momčila Đorgovića „Opanak ili železnica“, Laguna, Beograd, 2021, str. 1-14, 131, 133, 168-169 i 178-179.
Šteta što je Jovana Skerlića (1877-1914), poreklom iz Lipovca kod Topole, najverovatnije otrovao Nikola Pašić (kako bi „zapušio usta“ oštrom kritičaru korumpiranih radikala Nikole Pašića uoči Prvog svetskog rata).
Šteta je i što nije još uvek osnovana Jedinstvena turistička destinacija Aranđelovac – Topola (čitaj i kao: Topola – Aranđelovac), a da jeste sigurno ni „Šumadijska krivulja ne bi ostala u zapećku, kao ni pruga od Aranđelovca do Topole, odnosno pruga Mladenovac – Topola – Aranđelovac.
Napomena: Projekat „Jedinstvena turistička destinacija Aranđelovac – Topola i pozicioniranje Bukovičke banje na svetskom turističkom tržištu“ je sufinansiran iz budžeta Opštine Aranđelovac na osnovu Ugovora o sufinansiranju projekta u oblasti informisanja, koji su zaključili Opština Aranđelovac (broj: 01-1 400-1339, od 22.5.2024. godine) i Dragan Todorović preduzetnik Izdavačka delatnost STVARNOST (broj: 01-187, od 28.5.2024. godine). Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.
(stvarnost.rs)