Osam i po decenija od poslednje sahrane vožda Karađorđa: SMIRAJ POD KUPOLAMA OPLENAČKOG HRAMA

-Prvi grob pod brestom sela Radovanja, četvrti u crkvi Sv. Đorđa u Topoli

 

Ove godine navršava se osam i po decenija od poslednje sahrane vožda Karađorđa. Posle ubistva u Radovanjskom lugu, nedaleko od Velike Plane, do prenosa njegovih zemnih ostataka iz topolske crkve Rođenja Presvete Bogorodice u Zadužbinu Karađorđevića na Oplencu, vođa Prvog srpskog ustanka je četiri puta sahranjivan.

Dragić Vojkić, seljak iz Radovanja na čijem trlu je Nikola Novaković, momak vojvode Vujice Vulićevića, sekirom usmrtio usnulog vožda, svedočio je da je u osvit zore na letnjeg arhangela Gavrila u svojoj kolibi zatekao jeziv prizor: obezglavljeno telo voždovo, a niže kod izvora i njegovog vernog pratioca Nauma.

-Zaklao sam dva jagnjeta za dušu, a tu je taj ubica krvoločni momak doručkovao, pio rakiju uz pretnju da se nikome ništa ne kazuje – pričao je Dragić Vojkić koji je Karađorđevo i Naumovo telo zakopao nedaleko od mesta ubistva, pod jednim brestom, pošto ih je opojao sveštenik Vučko Popović iz Adžibegovca.

Dragić je prvo položio trup Naumov, a preko njega voždov. Zatrpao ih je zemljom, a na brestu nožem usekao mali krst kao beleg. Karađorđu je navukao jednu od svojih  košulja, jer nije mogao da dozvoli takav greh da srpskog vožda golog sahrani.

 

Strah od Boga

 

Mileva Stevanović, istoričar i višegodišnji upravnik Muzeja „Zadužbine kralja Petra Prvog“ u Topoli, koja je detaljno istraživala sve četiri sahrane Karađorđa, navodi da je pobožna kneginja Ljubica, supruga kneza Miloša Obrenovića, bojeći se božje osvete, 1819. godine prenela Karađorđevo telo iz Radovanjskog luga u njegovu crkvu u Topoli.

-Knez Miloš, iako je znao i bio saglasan da Ljubica prenese Karađorđa u Topolu, namerno se te noći sklonio u Požarevac, dok se sve ne završi – otkrila je Mileva Stevanović.-Međutim, nije bio zadovoljan što je vožd sahranjen ispred oltara kao da je svetac. Njegovo telo je tu počivalo sve do 1820. godine, kada je knez Miloš doneo novu nadgrobnu ploču za Karađorđev grob. Voždovo telo je ponovo izvađeno iz zemlje i po treći put sahranjeno  sa desne strane crkve u Topoli. Na ploči je pisalo ono što je  knez Miloš želeo i sa izvrnutim istorijskim činjenicama da su Karađorđa ubili Turci. Knez Miloš je, prema saznanjima Mileve Stevanović, pri postavljanju nadgrobne ploče, došao u Topolu zajedno sa vladikom Melentijem Pavlovićem.

Hroničar toga doba zabeležio je izjavu Ranka Matejića po kojoj je tog jutra osvanuo vedar dan bez ijednog oblačka na nebu, ali je odjedanput dunula takva oluja „da je debela drveta čupala iz korena, a posle toga pljusnula je jaka kiša tako da se oblak provalio, i onda neobično krupan grad“.

 

Veličanstveni dom

 

Svečanosti povodom prenosa Karađorđevih posmrtnih ostataka iz topolske crkve u oplenački hram, a prema istraživanju Mileve Stevanović, započele su 7. septembra 1930. godine. U Zadužbini Karađorđevića, u kojoj je već počivao kralj Petar Prvi, činodejstvovao je patrijarh Varnava sa episkopom i sveštenikom, a tom činu prisustvovali su kralj Aleksandar Prvi, kraljica Marija, knez Arsen i knez Pavle.

Od vožda se ovim   rečima oprostio sveštenik njegove zadužbine Čeda Đorđević:

„Veliki vožde, danas zahvalni potomci tvoji, na čelu sa tvojim praunukom, a našim dobrim kraljem, zemne ostatke tvoje prenose iz tvoje zadužbine, koja beše simbol tvoje države i koja je postala nemoćna i mala, da sadrži više u sebi jedan takav kolos, kao što behu duh tvoj, prenose u velelepnu zadužbinu tvoga unuka, koja jasno govori o našoj  jasnoj umetnosti i energiji i koja je podignuta na tvom  omiljenom Oplencu, brdu  iza koga se posle  500 godina robovanja rodilo prvo slobodno sunce naše. Nikome  valjda više ne bi priličio ovaj  veličanstveni dom za večiti boravak kao tebi  i tvojim krvnim potomcima, jer je tu sređena naša srednjevekovna umetnička snaga, kao i naša narodna veličina…“

Prilježni hroničar je zabeležio da je obred svečanog prenosa vožda Karađorđa u hram na Oplencu završen u 12.15 sati . Tada su stare Karađorđeve i pukovske zastave, ovenčane slavom, postavljene na bronzane obruče mermernih stubova iznad grobova vožda Karađorđa i njegovog unuka kralja Petra Prvog. Kralj Aleksandar je priredio ručak u dvoru za visoke goste, a u parku za preko 1.200 zvanica i narod.

D. Janojlić

 

KUMOVSKE KOSTI

Knez Miloš je, prema beleškama hroničara, kada je oluja prestala, izašao sa vladikom iz crkve „smračen i vrlo mrzovoljan“ krenuo na ručak. Samo što  je ručak počeo, dotrčao je glasnik i javio knezu da mu je oboje dece palo u fras. Miloš je odmah krenuo u Kragujevac, gde ga je supruga, kneginja Ljubica, prekorela što je ponovo prekopavao kumovske kosti.

 

ZA DOBRO TADžBINE

„U ime ove crkve, tvoje zadužbine, čiji sam služitelj, ja se evo danas opraštam sa jednim najdragocenijim delom njenim i molim se Bogu neka ništa ne pomuti molitvu tvoju za dobro otadžbine“, rekao je sveštenik Čeda Đorđević nad  Karađorđevim posmrtnim ostacima.

 

NA RUKAMA RATNIKA

Kovčeg sa posmrtnim ostacima slavnog vožda iz njegove crkve u Topoli izneli su kralj Aleksandar Prvi, kraljica Marija, knez Arsen i knez Pavle, predsednik Vlade general Petar Živković i seljaci-ratnici iz Topole; Hranislav i Janićije Pavlićević, Dragiša Manojlović i  Dragutin A. Stevanović.