Pećina Risovača – značajno arheološko i paleontološko nalazište (2)
Na ulazu u Aranđelovac, sa desne strane rečice Kubršnice, uzdiže se brdo Risovača sa pećinom, značajnim arheološkim i paleontološkim nalazištem. Dugogodišnjim istraživanjima Risovačke pećine otkriveno je mnoštvo fosilizovanih kostiju i zuba brojnih životinjskih vrsta koje su za vreme poslednjeg ledenog doba živele na stepama oko Risovače. Pronađene kamene i koštane alatke potvrđuju da je Risovačka pećina u srednjem razdoblju starijeg kamenog doba bila stanište neandertalskih lovaca. Zbog svojih prirodnih osobenosti i kulturno-istorijskih vrednosti pećina je proglašena spomenikom prirode i kulturnim dobrom od izuzetnog značaja. Danas je Risovačka pećina uređena po svim principima savremene prezentacije i godišnje primi hiljade posetilaca iz zemlje i inostranstva.
Istraživanja pećine Risovače u Aranđelovcu, započeta davne 1953. godine (Arheološki institut SANU i Filozofski fakultet iz Beograda pod rukovodstvom prof. dr. Branka Gavele), trajala su, sa dužim ili kraćim prekidima, do 1976. godine. Pored arheoloških od 1975. organizovana su i speleološka istraživanja kojima rukovodi dr. Radenko Lazarević, naučni savetnik Instituta za šumarstvo i drvnu industriju iz Beograda. Ova istraživanja, uz učešće saradnika Geografskog instituta „Jovan Cvijić“, Geogafskog fakulteta, Beograd i speleološke grupe iz Valjeva, naročito intenzivirana devedesetih godina, traju do današnjih dana.
Dugogodišnjim arheološko – paleontološkim i speleološkim istraživanjima u Risovači je otkriveno obilje fosilizovanih ostataka pleistocene faune, kao i tragovi materijalne kulture neandertalskih lovaca – artefakta od kamena i kosti, koja potvrđuju paleolitsku starost ove stanice.
S obzirom na arheološki značaj, paleontološko bogatstvo, dimenzije prostora i znatne prirodne vrednosti, Risovačka pećina je uređena za turističke posete i otvorena 19. septembra 1987.
Prokopavanjem i čišćenjem sekundarnog materijala otkriven je pećinski sistem u dužini od 187,5 m, površine 703m2. Duž glavnog pećinskog kanala postavljene su poliesterske rekonstrukcije reprezentativnih predstavnika kvartarne faune – pećinskog medveda i pećinskog lava, dok se u tzv „Dvorani risovačkog čoveka“, kojom se završava istraženi deo pećine, nalazi figuralna kompozicija – porodica risovačkog lovca.
Uređenjem i prezentacijom pećine Risovače sačuvan je od zaborava i propadanja ovaj davnašnji beleg čovekovog postojanja i delanja, kao svedočanstvo neprekinutih ljudskih korena od samih začetaka civilizacije do današnjih dana.