Palanački kiseljak (2)
Široj javnosti Smederevska Palanka je najpoznatija po mineralnoj vodi Karađorđe, koja se proizvodi na izvorištu Palanački kiseljak.
Samo nekoliko stotina metara od reke Jasenice nalazi se nepresušni izvor mineralne vode, koja će postati poznat širom bivše Jugoslavije i postati najpoznatiji palanački proizvod.
Palanački kiseljak, kako se izvorište zove, nalazi se na zemljištu površine pet hektara, koje je s jedne strane „stisnuto“ Jasenicom, sa druge fabrikom Goša, gradom, vojnom kasarnom i železničkom prugom.
Stručnjaci su izračunali da se ovo palanačko i srpsko vodeno blago nalazi na samo 103 metra visine iznad mora.
Sačuvani tragovi govore da su ovaj izvor minirealne vode koristili još Rimljani.
Prvi sačuvani pisani pomen banje za koji se zna je putopis čuvenog turskog putopisca Elvije Čelebije, sačinjen 1719. godine. U njemu se izvorište opisuje kao „ozidana banja sa lekovitom vodom“.
A da je voda lekovita potvrdili su i najpoznatiji biohemijski stručnjaci u Beču, koji su vodu testirali 1834. godine. Voda je u carski grad poslata u junu te godine a četiri meseca kasnije stigli su rezultati čija je suština da je voda – izrazito lekovita. Inicijator slanja vode na ispitivanje bio je knjaz Miloš, koji je, iako nepismen, nastojao da koliko-toliko modernizuje Srbiju i učini je privlačnom za evropske posetioce, između ostalog i velikim interesovanjem za srpske lekovite vode. Slao je uzorke na ispitivanja i tamo gde su ona dala dobre rezultate naređivao gradnju banja i kupališta.
Inače, to ispitivanje palanačke i još nekih srpskih voda u Beču bilo je prvo zvanično ispitivanje voda iz Srbije u inostranstvu.
Banja posebno postaje popularna 1851. godine nakon što je o njoj objavljena jedna publikacija čiji je autor doktor Lindermajer. U to vreme, voda je najčešće korišćena za lečenje bolesti digestivnog trakta.
Palanačku vodu stručnjaci svrstavaju u kategoriju natrijum-hidrokarbonatnih, ugljeno-kiselih hipotermi i hipertermi. Najniža temperatura na prirodnom izvorištu joj je 12-13 a na izvorima na koje je dovedena sa dubine od nekoliko stotina metara seže i do 56 stepeni.
Danas je smatraju jednom od najlekovitijih voda u Evropi. Da je to tako pokazuju i priznanja osvojena na takmičenjima-sajmovima u Londonu i Torinu.
Koristi se za piće i kupanje. Otkako je krenulo njeno flaširanje ostavljen je jedan izvor sa česmom na kojoj građani, ko god hoće i kako hoće, mogu da sipaju vodu. Što oni masovno čine. Naravno, najviše Palančani i komšije Planjani.
Nakon što su još neka ispitivanja, posle onog bečkog, potvrdila visok kvalitet vode na palanačkom izvorištu, Država Srbija je pristupila uređenju Palanačkog kiseljaka kao lečilišta. Bilo je to 1896. godine.
Inače, Palanka i banja su lako dostupne potencijalnim korisnicima. Nalaze se samo 80 kilometara od Beograda, sa kojim ih povezuje železnička pruga i obližnji autoput Beograd-Niš.
Otkrivena su i iskorišćena četiri izvora mineralne vode u Banji Palanački kiseljak. Najpoznatiji izvor nosi ime „Marko Leko“ po čuvenom hemičaru, rektoru Velike škole, predsedniku Crvenog krsta, akademiku Marku T. Leku. On je 1895. godine stručno proučavao kvalitet ovih voda, stoga su u njegovu slavu imenovali jedan od izvora. Voda što izvire sa izvora „Marko Leko“ koristi se u lekovite svrhe i pijenjem i kupanjem – kade banjskog kupatila njome se pune.
Izdašnost ovog izvora je 5-10 litara u minutu. Palanačku vodu odlikuje veliki procenat slobodne ugljene kiseline, alkalnih metala, magenzijuma i kalcijuma… zbog takvog sastava utvrđeno je da izuzetno pogoduje mnogim bolestima poput dijabetesa, bolesti jetre, želuca, žučnih kanala, ostalih oboljenja digestivnog trakta, i upala mokraćnih puteva…
Međutim, 70-ih godina prošlog veka prilikom bušenja u potrazi za naftom otkriveno je još jedno izvorište na velikoj dubini od preko 900 metara. Ova izrazito kvalitetna voda na toj dubini ključa, ali na mestu gde izvire/izbija iz zemlje daje temperaturu od 56°C što je čini termomineralnom vodom. To je postao novi prirudni resurs ovog područja.
Inače, izvori i banja se nalaze u parku koji Palančani vole da posećuju.
Related